خوراک دام پایه ذرت عمده و خرده
خوراک دام
“خوراک دام” به کلیه مواد غذایی گفته می‌شود که برای تغذیه حیوانات اهلی (مانند گاو، گوسفند، بز، طیور و سایر حیوانات مزرعه) مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی از تأمین خوراک دام، رفع نیازهای تغذیه‌ای حیوان برای حفظ حیات، رشد، تولید (مانند تولید شیر، گوشت، تخم‌مرغ، پشم) و تولید مثل است.
اهمیت خوراک دام در دامپروری
خوراک دام یکی از مهمترین عوامل در موفقیت و سودآوری صنعت دامپروری است. بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید در دامداری (حدود ۷۰-۸۰ درصد) مربوط به خوراک دام است. اهمیت خوراک دام به دلایل زیر است:
- تأمین نیازهای مغذی: دام‌ها برای انجام فعالیت‌های حیاتی بدن، رشد، تولید و تولیدمثل به مواد مغذی مختلفی مانند انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب نیاز دارند. خوراک مناسب این نیازها را برآورده می‌کند.
- افزایش تولید و بهره‌وری: یک جیره غذایی متعادل و با کیفیت منجر به افزایش تولید شیر، گوشت، تخم‌مرغ و پشم می‌شود.
- بهبود سلامت دام: تغذیه صحیح سیستم ایمنی دام را تقویت کرده و مقاومت آن را در برابر بیماری‌ها افزایش می‌دهد.
- بهبود کیفیت محصولات دامی: جیره مغذی می‌تواند کیفیت شیر، گوشت، تخم‌مرغ و پشم را بهبود بخشد.
- بهبود عملکرد تولیدمثلی: تغذیه کافی و مناسب، عملکرد تولیدمثلی دام را بهبود بخشیده و در نتیجه نسل‌دهی و افزایش جمعیت دام را تسهیل می‌کند.
- افزایش راندمان اقتصادی: با تأمین خوراک مناسب و جیره‌نویسی صحیح، می‌توان راندمان تولید را افزایش داد، هزینه‌ها را کاهش داد و در نهایت سودآوری دامداری را بالا برد.
انواع خوراک دام
خوراک دام را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
۱. علوفه (Forage/Roughage): علوفه بخش اصلی جیره غذایی دام‌های نشخوارکننده (مانند گاو، گوسفند، بز) را تشکیل می‌دهد. این خوراک‌ها معمولاً ارزان‌قیمت هستند و دارای فیبر بالا و انرژی و پروتئین پایین‌تر هستند. اهمیت اصلی علوفه در تنظیم فرآیند نشخوار و حفظ سلامت دستگاه گوارش است.
- یونجه: یکی از بهترین و مغذی‌ترین علوفه‌ها به دلیل پروتئین، کلسیم، فسفر و ویتامین‌های A و D بالا. بسیار خوش‌خوراک و با هضم مطلوب است.
- کاه: عمدتاً برای سیر کردن دام استفاده می‌شود و ارزش غذایی پروتئینی و انرژیایی کمی دارد. بیشتر برای تأمین فیبر و حجم جیره به کار می‌رود.
- سیلاژ (Silage): از تخمیر علوفه‌های سبز (مانند ذرت علوفه‌ای، یونجه) به دست می‌آید. سیلاژ ذرت برای افزایش شیردهی و بهبود گوارش دام بسیار مؤثر است. سیلاژ یونجه نیز برای افزایش اشتهای دام مفید است.
- علف باغی و مراتع: علوفه‌های تازه‌ای که دام در مراتع یا باغات تغذیه می‌کند.
- کاهو و سبزیجات: برخی سبزیجات نیز می‌توانند به عنوان علوفه استفاده شوند.
۲. کنسانتره (Concentrate): کنسانتره شامل مواد مغذی با ارزش غذایی بالا (انرژی و پروتئین بالا) و فیبر پایین است. این مواد برای تکمیل نیازهای دام، به خصوص دام‌های پر تولید و در حال رشد، به جیره اضافه می‌شوند.
- منابع انرژی:
- غلات: ذرت (پرمصرف‌ترین و با قابلیت هضم بالا)، جو، گندم، سورگوم.
- تفاله‌ها: تفاله چغندرقند، تفاله مرکبات، تفاله آبجو.
- ملاس: شیرین و پرانرژی، باعث بهبود خوش‌خوراکی جیره نیز می‌شود.
- منابع پروتئین:
- کنجاله‌ها (گیاهی): کنجاله سویا (پرمصرف‌ترین و با پروتئین بالا)، کنجاله آفتابگردان، کنجاله کلزا، کنجاله تخم پنبه، کنجاله بادام زمینی.
- پودرهای پروتئینی (حیوانی): پودر گوشت و استخوان، پودر ماهی، پودر خون. (استفاده از این منابع به دلیل محدودیت‌های بهداشتی و احتمال انتقال بیماری‌ها محدودتر شده است.)
- نیتروژن غیرپروتئینی (NPN): مانند اوره، که توسط میکروب‌های شکمبه به پروتئین تبدیل می‌شود (فقط در نشخوارکنندگان).
-
خوراک دام
۳. مکمل‌ها و افزودنی‌ها (Supplements & Additives): این‌ها در مقادیر کم به جیره اضافه می‌شوند تا نیازهای خاص دام را برطرف کرده یا عملکرد تولیدی را بهبود بخشند.
- ویتامین‌ها: A, D, E, B12 و سایر ویتامین‌های گروه B.
- مواد معدنی: کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم، منیزیم، روی، سلنیوم، مس، آهن، منگنز، ید و کبالت.
- پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها: برای بهبود سلامت دستگاه گوارش و جذب مواد مغذی.
- آنزیم‌ها: برای بهبود هضم خوراک.
- آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای خاص: برای پیشگیری یا درمان بیماری‌ها (تحت نظارت دامپزشک).
- محرک‌های رشد: ترکیباتی که به بهبود رشد و کارایی خوراک کمک می‌کنند.
- جاذب سموم: برای خنثی کردن سموم قارچی موجود در خوراک.
دانه ذرت و نقش آن در خوراک دام
ذرت در میان دانه های گیاهی قابلیت استفاده به شکل های متنوعی را دارد و می توان از آن کنجاله و یا کنسانتره هایی با درصد های متفاوتی از روغن و رطوبت تهیه کرد. این محصول علاوه بر پروتئین و چربی دارای مقادیری از قند های ساده و کربوهیدارت های پیچیده نیز می باشد که همین ویژگی باعث می شود از آن به عنوان یک اشتها آور برای دام یاد شود.
وجود مواد مغذی متعدد در این محصول همچنین سبب می شود تا دام در تغذیه روزانه خود نیاز کمتری به استفاده از وعده های غذایی داشته باشند و در عین حال بازدهی مفیدی داشته باشند. بافت ذرت نیز به گونه ای است که قابلیت مصرف برای انواع دام اهلی و نشخوار کننده را دارد و با گوارش ان ها سازگاری دارد.
مزایای خوراک دام پایه ذرت
هر چند تمامی اقلامی که در جیره غذایی دام جای داده می شود دارای خواص و فواید بی شماری هستند؛ اما افزون بر آن ذرت به دلیل ترکیبات خاص خود مزایای زیادی را برای دامدار به همراه دارد که در اینجا به ان ها اشاره می کنیم:
1-خوش خوراک بودن
2- قابلیت جذب و هضم بسیار آسان
3-قابلیت استفاده به همراه مکمل ها
4- درصد نشاسته بالا
5- حاوی انواع مواد و املاح معدنی
6-حاوی بیشترین مقدار چربی در میان غلات
7- مؤثر در افزایش شیردهی دام
8- انرژی زا
9-دسترسی آسان به خرید
10- قیمت مناسب (عسل)
11-کاهش هزینه های تغذیه ای دام و به صرفه بودن
بشتر بدانید: تفاله برای خوراک دام
نکات تغذیه ای ذرت
مصرف هر نوع ماده غذایی اعم از انواع گیاهی و یا تقویتی ها نیاز به شناخت صحیحی از دام و نیاز آن ها دارد. امروزه ذرت به یکی از جایگزین های مفید برای خوراک دام تبدیل شده است و به جای غلاتی چون جو و گندم استفاده می گردد. استفاده از ضایعات ذرت و یا کنسانتره ان و یا اشکالی دیگر از این محصول کاملاً بستگی به سن و نوع دام خواهد داشت.
جهت رعایت نسبت های غذایی در جیره دام لازم است تا مصرف محصولاتی چون ذرت زیر نظر متخصصین انجام گیرد. به طور مثال نیاز نشخوارکنندگان به این ماده کمتر از دام های کم سن و سال است. همچنین میزان پروتئین موجود در این دانه به قدری است که در کنار باید حتماً از مکمل ها استفاده شود.
قیمت ذرت دامی
ذرت از جمله اقلام مفیدی است که در کشور ما جایگاه ویژه ای در بازار خرید و فروش خوراک دام ایفا می کند و از این رو خریدهای عمده آن صرفه اقتصادی بالایی را برای دامداران به همراه دارد. بدین سبب بازار عرضه این محصول بسیار پر تقاضا بوده و حجم مصرفی آن در کشور بالا می باشد.
این حجم زیاد از تقاضا باعث می شود تا نیاز کشور به واردات بیشتر گردد و قیمت این محصول را به دلیل نوسانات دلار تحت تأثیر قرار دهد. اما عوامل دیگری همچون بررسی های ازمایشگاهی محصول، نیروی انسانی، کم بودن سطح زیر کشت در کشور، حجم صادرات و خشکسالی نیز می توانند بر قیمت ذرت دامی تأثیرگذار باشند.
بیشتر بخوانید:ضد عفونت دام
